بارها و بارها، به عنوان مدافع سرسخت دفاع از آزادی اطلاعات، با این مدعا روبرو شده ام که انتشار فایل های دیجیتال کتابهای ترجمه یا تألیف به زبان فارسی در اینترنت غیر اخلاقی است! آیا فکر می کنید در ایران چسباندن عنوان "غیراخلاقی" به پدیدارهای اجتماعی نهایتا به یک اقدام یا جهت دهی انسانی تر منجر می شود؟ برای یک لحظه فرض کنیم که این مدعا منافع مادی گروهی خاص (مثلا ناشران و غیره) را در برابر گروه های دیگر (مثلا خوانندگان و دیگر) حفظ نمی کند! اما توجیه این مدعا چیست؟ معروفترین دلیلی که برای توجیه این غیراخلاقی یا غیرهرچیزی بودن آورده می شود، دفاع از حقوق مترجم و مؤلف و ناشر است. این دفاع را می توان دفاع از حق مالکیت نامید، اما آیا چنین دفاعیاتی می توانند در برابر آزادی گردش اطلاعات دوام آورند؟
بزگترین توجیهی که برای نشر "رایگان" این کتابها در اینترنت می توان ارائه دهم، این است که تولید کنندگان کتاب از انتشار "رایگان" کتاب در اینترنت تقریبا یا دقیقا همانقدر ضرر خواهند کرد، که از آرشیو شدن همان کتاب در کتابخانه های کشور ضرر می بینند! آیا تولیدکنندگان کتاب ها بابت یک بار خریداری شدن کتابشان توسط هر کتابخانه (به تعداد کتابخانه های مفروض) و تا بی نهایت خوانده شدن آن توسط بی نهایت خوانندگان (مفروض) چه میزان سود و ضرر می بینند؟ بنابراین می توان ادعا نمود که هنگامی که یک کاربر این کتابها را به طور رایگان دانلود می کند، همانطور که اگر به کتابخانه می رفت و همان کتاب خریداری شده را
به ازای میزان خیلی بیشتری در نسبتِ هزینه های مالی و غیرمالی در اختیار می گرفت، اساسا تقریبا یا دقیقا هیچ ضرری به تولیدکنندگان آن کتابها نمی رسد. هیچ ضرری، جز میزان سودی، که به ازای موقعیت کتابخانه ای و موقعیت دریافت رایگان دیجیتالی، به نحو مفروض (بر خریداری کتاب ها به هر قیمتی توسط کتابخوان ها) از دست رفته است. اما این میزان سود فرضی چقدر است؟ اختلاف اینجاست، یعنی دقیقا در موضع گیری بر سر تخمین سود و ضرر ناشران و کتابخوانان در جامعه.
من شخصا به عنوان موجودی کتاب‌خوار کتابهای بسیاری را به خاطر نداشتن توان مالی خریداری از کتابفروشی ها یا هزینه های بالای مالی و غیرمالی کتابخوانی در کتابخانه ها از دست داده، و در مقابل کتاب های بسیار فارسی و خصوصا غیرفارسی را از طریق دریافت دیجیتال رایگان خوانده ام. بنابراین همه کسانی که احیانا در موقعیت مشابه من هستند، آن سود مفروض ر، اگرچه بسیر است، اما ا نزدیک به هیچ درنظر می گیرند؛ در برابر، تحمیل کل هزینه هایی را که کتابخوان های مفروض باید بابت خریداری نسخه ها و رواج بازار نشر کتاب در یک شرایط ایدئال برای ناشران پرداخت می کردند، می توان غیراخلاقی برشمارد.
استدلال کمکی دیگری که می توانم فراخواند، این است که کتاب دیجیتال همان میزان که یک مکتوب ارزش مادی و مالکیتی دارد، ندارد(، اما در سایتهایی همچون فیبیدو ناشران کتابهای دیجیتال فارسی را با قیمت بالایی گاه نزدیک به قیمت مکتوب برای خرید آن‌لاین پیشنهاد داده اند! آنهم سودی که معلوم نیست حتی یک پنجمش هم به دست مترجم یا مؤلف برسد، چون قراردادهای این افراد تا پیش از امکان فروش اینترنتی بسته شده، و بعید است عطف به آینده هم بشود.) بارگیری کتاب دیجیتال رایگان منجر به مالکیت مکتوبانه و مادی آن محصول نمی شود، بلکه منجر به دسترسی دیجیتال رایگان خوانندگان به آن کتاب می شود. اگر بخواهیم یک جرم مالکیتی در نظر بگیریم می توانیم سوءاستفاده های مالی از این کتابهای دیجیتال، مثلا افست کردن آنها را بدون درنظر گرفتن حقوق مالکان، به صورت غیر دیجیتال، یا سرقت های ادبی را نام ببریم.
بنابراین دسترسی دیجیتال رایگان به کتاب ها در زبان فارسی هیچ زیانی به تولیدکنندگان آن مکتوبات نمی رساند، مگر آن زیانی که در فرض خریداری قطعی آنها به سود منجر نشود. چون چنین سودی مفروض است، و صدالبته با یک سازمان اجتماعی مهم همچون کتابخانه های سراسر کشور، پیشاپیش سود منافع ملی مورد چشم‌پوشی و حتی استقبال ناشران قرار گرفته است، پس چنان زیانی هم به همین رویه چشم‌پوشی‌پذیر و اساسا غیرکاربردی است. جدای از آنکه این دسترسی رایگان به جای خود و همچون پدیده ای که باید به آن دامن زد منافع بسیاری برای رشد زبان فارسی، کتابخوانیِ فارسی زبانانِ ایران و جهان و منافع ملی تواند داشت.
پس بهتر است که زبان فارسی به استقبال "کتابخوانی صنعتی" برود، یعنی نه تنها دسترسی آزاد، فراگیر و رایگان به همه یا تا میزان ممکن بیشتر و بیشتر کتابهای فارسی و غیرفارسی، بلکه کوشش در جهت به روز رسانی بیشتر و بیشتر نرم افزارهای کتابخوانی دیجیتال از فونت زبان فارسی برای امکانات مشابه نسخه ها در فونت زبانهای لاتین، و بیش از این هر دو، تحمیل این خواست مهم و در عین حال ساده شهروندی و جهانی به کتابخانه های سراسر کشور برای ارائه مخازن کتابهایشان به نحو آزاد، فراگیر و رایگان به همه فارسی زبانان جهان.
بزگترین توجیهی که برای نشر "رایگان" این کتابها در اینترنت می توان ارائه دهم، این است که تولید کنندگان کتاب از انتشار "رایگان" کتاب در اینترنت تقریبا یا دقیقا همانقدر ضرر خواهند کرد، که از آرشیو شدن همان کتاب در کتابخانه های کشور ضرر می بینند! آیا تولیدکنندگان کتاب ها بابت یک بار خریداری شدن کتابشان توسط هر کتابخانه (به تعداد کتابخانه های مفروض) و تا بی نهایت خوانده شدن آن توسط بی نهایت خوانندگان (مفروض) چه میزان سود و ضرر می بینند؟ بنابراین می توان ادعا نمود که هنگامی که یک کاربر این کتابها را به طور رایگان دانلود می کند، همانطور که اگر به کتابخانه می رفت و همان کتاب خریداری شده را
به ازای میزان خیلی بیشتری در نسبتِ هزینه های مالی و غیرمالی در اختیار می گرفت، اساسا تقریبا یا دقیقا هیچ ضرری به تولیدکنندگان آن کتابها نمی رسد. هیچ ضرری، جز میزان سودی، که به ازای موقعیت کتابخانه ای و موقعیت دریافت رایگان دیجیتالی، به نحو مفروض (بر خریداری کتاب ها به هر قیمتی توسط کتابخوان ها) از دست رفته است. اما این میزان سود فرضی چقدر است؟ اختلاف اینجاست، یعنی دقیقا در موضع گیری بر سر تخمین سود و ضرر ناشران و کتابخوانان در جامعه.
من شخصا به عنوان موجودی کتاب‌خوار کتابهای بسیاری را به خاطر نداشتن توان مالی خریداری از کتابفروشی ها یا هزینه های بالای مالی و غیرمالی کتابخوانی در کتابخانه ها از دست داده، و در مقابل کتاب های بسیار فارسی و خصوصا غیرفارسی را از طریق دریافت دیجیتال رایگان خوانده ام. بنابراین همه کسانی که احیانا در موقعیت مشابه من هستند، آن سود مفروض ر، اگرچه بسیر است، اما ا نزدیک به هیچ درنظر می گیرند؛ در برابر، تحمیل کل هزینه هایی را که کتابخوان های مفروض باید بابت خریداری نسخه ها و رواج بازار نشر کتاب در یک شرایط ایدئال برای ناشران پرداخت می کردند، می توان غیراخلاقی برشمارد.
استدلال کمکی دیگری که می توانم فراخواند، این است که کتاب دیجیتال همان میزان که یک مکتوب ارزش مادی و مالکیتی دارد، ندارد(، اما در سایتهایی همچون فیبیدو ناشران کتابهای دیجیتال فارسی را با قیمت بالایی گاه نزدیک به قیمت مکتوب برای خرید آن‌لاین پیشنهاد داده اند! آنهم سودی که معلوم نیست حتی یک پنجمش هم به دست مترجم یا مؤلف برسد، چون قراردادهای این افراد تا پیش از امکان فروش اینترنتی بسته شده، و بعید است عطف به آینده هم بشود.) بارگیری کتاب دیجیتال رایگان منجر به مالکیت مکتوبانه و مادی آن محصول نمی شود، بلکه منجر به دسترسی دیجیتال رایگان خوانندگان به آن کتاب می شود. اگر بخواهیم یک جرم مالکیتی در نظر بگیریم می توانیم سوءاستفاده های مالی از این کتابهای دیجیتال، مثلا افست کردن آنها را بدون درنظر گرفتن حقوق مالکان، به صورت غیر دیجیتال، یا سرقت های ادبی را نام ببریم.
بنابراین دسترسی دیجیتال رایگان به کتاب ها در زبان فارسی هیچ زیانی به تولیدکنندگان آن مکتوبات نمی رساند، مگر آن زیانی که در فرض خریداری قطعی آنها به سود منجر نشود. چون چنین سودی مفروض است، و صدالبته با یک سازمان اجتماعی مهم همچون کتابخانه های سراسر کشور، پیشاپیش سود منافع ملی مورد چشم‌پوشی و حتی استقبال ناشران قرار گرفته است، پس چنان زیانی هم به همین رویه چشم‌پوشی‌پذیر و اساسا غیرکاربردی است. جدای از آنکه این دسترسی رایگان به جای خود و همچون پدیده ای که باید به آن دامن زد منافع بسیاری برای رشد زبان فارسی، کتابخوانیِ فارسی زبانانِ ایران و جهان و منافع ملی تواند داشت.
پس بهتر است که زبان فارسی به استقبال "کتابخوانی صنعتی" برود، یعنی نه تنها دسترسی آزاد، فراگیر و رایگان به همه یا تا میزان ممکن بیشتر و بیشتر کتابهای فارسی و غیرفارسی، بلکه کوشش در جهت به روز رسانی بیشتر و بیشتر نرم افزارهای کتابخوانی دیجیتال از فونت زبان فارسی برای امکانات مشابه نسخه ها در فونت زبانهای لاتین، و بیش از این هر دو، تحمیل این خواست مهم و در عین حال ساده شهروندی و جهانی به کتابخانه های سراسر کشور برای ارائه مخازن کتابهایشان به نحو آزاد، فراگیر و رایگان به همه فارسی زبانان جهان.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر